Η χοληστερόλη και η χοληστερίνη είναι όροι που χρησιμοποιούνται συχνά ως συνώνυμοι.
Η λέξη "χοληστερόλη" είναι η επιστημονική ονομασία που χρησιμοποιείται για να περιγράψει τη λιπαρή ουσία που υπάρχει στο σώμα και είναι απαραίτητη για πολλές λειτουργίες, όπως η παραγωγή ορμονών, η κατασκευή κυτταρικών μεμβρανών και η παραγωγή βιταμίνης D. Πρόκειται για μια ένωση που ανήκει στην κατηγορία των λιπιδίων και είναι ζωτικής σημασίας για τον οργανισμό.
Η λέξη "χοληστερίνη" είναι απλώς η ελληνική απόδοση του όρου "χοληστερόλη". Στην καθημερινή ομιλία, και οι δύο όροι χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν το ίδιο πράγμα. Στην επιστημονική κοινότητα, ωστόσο, ο όρος "χοληστερόλη" προτιμάται, καθώς είναι πιο ακριβής και αναγνωρίσιμος παγκοσμίως.
Η χοληστερόλη ή αλλιώς χοληστερίνη, ανήκει στην κατηγορία των λιπιδίων και είναι απαραίτητη για την ομαλή λειτουργία του οργανισμού. Παράγεται ενδογενώς στο ήπαρ ενώ λαμβάνεται και μέσω της διατροφής.
Ανεξαρτήτως του όρου που χρησιμοποιείται, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τη λειτουργία της και τον τρόπο που επηρεάζει την υγεία μας, ειδικά όσον αφορά τα επίπεδα χοληστερόλης και τον κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων.
Η χοληστερόλη είναι μια λιπαρή ουσία που είναι απαραίτητη για τη σωστή λειτουργία του σώματος, αλλά σε αυξημένα επίπεδα μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα υγείας. Υπάρχουν δύο κύριοι τύποι χοληστερόλης, η χοληστερόλη LDL και η χοληστερόλη HDL
- Χοληστερόλη LDL (Low-Density Lipoprotein)
Γνωστή ως "κακή" χοληστερόλη: Η LDL μεταφέρει τη χοληστερόλη από το ήπαρ στα κύτταρα που την χρειάζονται. Αν υπάρχει περισσότερη χοληστερόλη (υψηλά επίπεδα) από ό,τι χρειάζεται το σώμα, μπορεί να συσσωρευτεί στα τοιχώματα των αρτηριών, προκαλώντας αθηροσκλήρωση και αυξάνοντας τον κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων, όπως καρδιακές προσβολές και εγκεφαλικά επεισόδια.
- Χοληστερόλη HDL (High-Density Lipoprotein)
Γνωστή ως "καλή" χοληστερόλη: Η HDL μεταφέρει τη χοληστερόλη από τα κύτταρα πίσω στο ήπαρ, όπου και απομακρύνεται. Με αυτό τον τρόπο προλαμβάνει τη δημιουργία αθηρωματικών πλακών και μειώνει τον κίνδυνο για καρδιαγγειακές παθήσεις.
- Ολική Χοληστερόλη
Είναι το συνολικό ποσό της LDL, της HDL και άλλων λιπιδίων στο αίμα. Συχνά αξιολογείται η ολική χοληστερόλη, μαζί με τα επίπεδα LDL και HDL, για να εκτιμηθεί ο κίνδυνος καρδιακών παθήσεων.
- Τριγλυκερίδια
Είναι ένας άλλος τύπος λίπους στο αίμα. Υψηλά επίπεδα τριγλυκεριδίων σε συνδυασμό με υψηλή LDL και χαμηλή HDL αυξάνουν τον κίνδυνο καρδιαγγειακών προβλημάτων.
Διατήρηση υγιών επιπέδων χοληστερόλης
Η διαχείριση της υψηλής χοληστερόλης απαιτεί την υιοθέτηση ενός ισορροπημένου τρόπου ζωής που περιλαμβάνει αλλαγές στην διατροφή, την εισαγωγή της άσκησης στην καθημερινότητα και την διακοπή των επιβλαβών για την υγεία συνηθειών, όπως το κάπνισμα και η κατανάλωση αλκοόλ.
Τόσο η LDL(κακή) όσο και η HDL(καλή) χοληστερόλη είναι χρήσιμες για τον οργανισμό όταν βρίσκονται εντός φυσιολογικών επιπέδων. Ιδανικός κρίνεται ο συνδυασμός υψηλής HDL και χαμηλής LDL χοληστερόλης.
-
Υγιεινή διατροφή
Περιορισμός σε κορεσμένα και trans λιπαρά, που βρίσκονται σε κόκκινο κρέας, βούτυρο, και τηγανητά φαγητά. Τροφές πλούσιες σε λιπαρά αποτελούν τον κύριο παράγοντα κινδύνου για αύξηση της LDL(κακής) και μείωση της HDL(καλής) χοληστερόλης. Πηγές τέτοιου είδους λιπών αποτελούν τα προϊόντα ζωικής προέλευσης, όπως τα κρέατα πλούσια σε λίπη, τα γαλακτοκομικά προϊόντα και τα επεξεργασμένα προϊόντα και έλαια. Προτείνονται τροφές πλούσιες σε φυτικές ίνες, όπως φρούτα, λαχανικά, δημητριακά ολικής αλέσεως, και όσπρια καθώς και τα "καλά" λιπαρά, όπως αυτά που περιέχονται στα ψάρια, τους ξηρούς καρπούς, και το ελαιόλαδο. Κύριος στόχος στην ρύθμιση της χοληστερίνης μέσω της διατροφής είναι η μείωση των επιπέδων της LDL χοληστερόλης. Σημαντικό είναι να επιλέγονται τροφές όπως:
- Φυτικές ίνες. Η βρώμη, τα όσπρια και τα δημητριακά ολικής άλεσης είναι πλούσια σε φυτικές ίνες, οι οποίες εμποδίζουν την απορρόφηση της χοληστερόλης από το έντερο. Τα μήλα, τα σταφύλια, οι φράουλες και τα κιτρώδη φρούτα είναι πλούσια στην πεκτίνη ένα είδος φυτικής ίνας και μειώνουν την LDL χοληστερόλη.
- Ξηροί καρποί, όπως τα αμύγδαλα, τα καρύδια και τα φιστίκια, όταν εισάγονται στη διατροφή εμφανίζουν καρδιοπροστατευτική δράση και ελαττώνουν την χοληστερόλη.
- Φυτικά έλαια. Εδώ ανήκουν το ελαιόλαδο, το ηλιέλαιο, το σησαμέλαιο, το έλαιο αβοκάντο, το σογιέλαιο και άλλα. Πρέπει να προτιμώνται στη διατροφή έναντι του βουτύρου, της μαργαρίνης και ελαίων όπως το έλαιο καρύδας και το φοινικέλαιο.
- Λιπαρά ψάρια, τα οποία είναι πλούσια σε ω3 λιπαρά οξέα.
- Προιόντα σόγιας, όπως το τόφου και το γάλα σόγιας έχει διαπιστωθεί ότι μειώνουν την LDL χοληστερόλη.
Ταυτόχρονα θα πρέπει να αποφεύγονται τρόφιμα όπως το κόκκινο κρέας(μοσχάρι, χοιρινό, αρνί) και τα αλλαντικά, γαλακτοκομικά προιόντα πλήρη σε λιπαρά, επεξεργασμένα προιόντα όπως τα γλυκίσματα, τα μπισκότα και τα κέικ, καθώς και τα τηγανητά.
-
Σωματική άσκηση
Τακτική άσκηση βοηθά στην αύξηση της HDL (καλής) και στη μείωση της LDL(κακής).
-
Διατήρηση υγιούς βάρους
Το υπερβολικό βάρος μπορεί να αυξήσει τα επίπεδα LDL και τριγλυκεριδίων και να μειώσει την HDL. Η παχυσαρκία αποτελεί αιτιολογικό παράγοντα για την εμφάνιση καρδιαγγειακών παθήσεων.
-
Αποφυγή καπνίσματος και περιορισμός αλκοόλ
Το κάπνισμα μειώνει την HDL και αυξάνει τον κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων. Μεταξύ των πολλών επιβλαβών δράσεων του καπνίσματος συμπεριλαμβάνονται η μείωση της HDL χοληστερόλης με ταυτόχρονη αύξηση της LDL. Επιπλέον το κάπνισμα προκαλεί βλάβες στα τοιχώματα των αγγείων και επιδεινώνει την προσκόλληση της χοληστερόλης σε αυτά με επακόλουθο το σχηματισμό αθηρωματικών πλακών.
Το αλκοόλ μπορεί να αυξήσει τα επίπεδα τριγλυκεριδίων. Αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ, οδηγεί σε αύξηση του ποσοστού της ολικής χοληστερόλης στο αίμα.
- Τακτικές ιατρικές εξετάσεις - Πρόληψη
Πιθανοί λόγοι εμφάνισης χοληστερόλης
- Γενετική προδιάθεση. Η οικογενής υπερχοληστερολαιμία, η οποία μεταβιβάζεται από τον γονέα στο παιδί, χαρακτηρίζεται από την αδυναμία των κυττάρων του οργανισμού να προσλάβουν την LDL χοληστερόλη με αποτέλεσμα την υπερβολική συσσώρευση της στο αίμα.
- Ηλικία. Με την πάροδο του χρόνου μειώνεται η ικανότητα του ήπατος να απομακρύνει επαρκώς την LDL χοληστερόλη του αίματος.
- Φύλο. Οι γυναίκες τείνουν να έχουν χαμηλότερα επίπεδα LDL μέχρι τη φάση της εμμηνόπαυσης και υψηλότερα επίπεδα HDL χοληστερόλης συγκριτικά με τους άνδρες.
- Άλλες ασθένειες. Με την εμφάνιση υψηλής χοληστερόλης έχουν έως τώρα συσχετισθεί ασθένειες όπως η χρόνια νεφρική νόσος, ο σακχαρώδης διαβήτης, το σύνδρομο επίκτητης ανοσολογικής ανεπάρκειας(AIDS), νόσοι του θυροειδούς και ο ερυθηματώδης λύκος.
Τακτικός έλεγχος των επιπέδων χοληστερόλης μέσω αιματολογικών εξετάσεων είναι σημαντικός για την πρόληψη προβλημάτων υγείας. Αν τα επίπεδα χοληστερόλης είναι αυξημένα, ο γιατρός μπορεί να προτείνει αλλαγές στον τρόπο ζωής ή και φαρμακευτική αγωγή.
Αλλαγές στα επίπεδα της χοληστερόλης μπορούν να σημειωθούν επίσης μέσω συμπληρωμάτων διατροφής και φαρμακευτικής αγωγής.
Συμπληρώματα διατροφής
Ορισμένες βιταμίνες και θρεπτικά συστατικά μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο στη διαχείριση των επιπέδων της χοληστερίνης, συμβάλλοντας στη μείωση της "κακής" (LDL) χοληστερόλης και στην αύξηση της "καλής" (HDL) χοληστερόλης. Πολλά συμπληρώματα διατροφής είναι ικανά στην αντιμετώπιση της υψηλής χοληστερόλης.
Ακολουθούν οι πιο σημαντικές βιταμίνες και συμπληρώματα που σχετίζονται με τη χοληστερόλη:
- Μονακολίνη Κ ή αλλιώς κόκκινη μαγιά ρυζιού. Είναι προϊόν ζύμωσης του κόκκινου ρυζιού. Εμφανίζει παρόμοια δράση με αυτή των στατινών, των πιο συνηθισμένων φαρμάκων για την χοληστερίνη, και λειτουργεί εμποδίζοντας την σύνθεση της στο ήπαρ. Πολλά συμπληρώματα που στοχεύουν στην αντιμετώπιση της υπερχοληστερολαιμίας περιέχουν ως κύριο συστατικό την μονακολίνη Κ και είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικά. Για το λόγο αυτό δεν προτείνεται η λήψη της από άτομα που βρίσκονται ήδη σε φαρμακευτική αγωγή.
- Λεκιθίνη. Γνωστή και ως ο γαλακτωματοποιητής του λίπους. Ως γαλακτωματοποιητής έχει την ικανότητα να κρατά διαλυμένα τα λίπη. Είναι πλούσια σε χολίνη και ινοσιτόλη και εμφανίζει χρήση πέρα από την απώλεια βάρους στην μείωση της χοληστερόλης. Πιο συγκεκριμένα έχει βρεθεί ότι μειώνει την LDL και αυξάνει την HDL χοληστερόλη.
- Σκόρδο: Το σκόρδο έχει πολλές ευεργετικές ιδιότητες για την υγεία, συμπεριλαμβανομένων των επιδράσεών του στα επίπεδα χοληστερόλης. Αρκετές μελέτες έχουν δείξει ότι η κατανάλωση σκόρδου μπορεί να βοηθήσει στη μείωση των επιπέδων της LDL χοληστερόλης, ενώ συμβάλλει στην αύξηση της HDL χοληστερόλης, η οποία βοηθά στην απομάκρυνση της LDL από το αίμα. Μπορεί να μειώσει τα επίπεδα των τριγλυκεριδίων στο αίμα, τα οποία είναι μια άλλη μορφή λίπους που σχετίζεται με την καρδιακή υγεία.Η θετική επίδραση του σκόρδου στη χοληστερόλη αποδίδεται κυρίως στις θειούχες ενώσεις που περιέχει, όπως η αλισίνη, οι οποίες έχουν αντιοξειδωτικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες. Ωστόσο, η ποσότητα και η μορφή του σκόρδου που καταναλώνεται μπορεί να επηρεάσει την αποτελεσματικότητά του.
- Φυτικές ίνες: Μπορούν να προσληφθούν μέσα από συμπληρώματα διατροφής όταν δεν λαμβάνεται επαρκής ποσότητα μέσω της τροφής. Οι φυτικές στερόλες και στανόλες είναι φυτικές ουσίες για τις οποίες έχει αποδειχθεί ότι μειώνουν την απορρόφηση της χοληστερόλης από το έντερο, βοηθώντας στη μείωση των επιπέδων LDL.
- Ω3 λιπαρά οξέα: Ανήκει στα συμπληρωματα διατροφής, αν και δεν είναι βιταμίνη, τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα από ιχθυέλαιο έχουν σημαντική επίδραση στη μείωση των τριγλυκεριδίων και μπορούν να βελτιώσουν τα επίπεδα HDL χοληστερόλης.
- Σύμπλεγμα βιταμινών Β και πιο συγκεκριμένα οι βιταμίνες Β6, Β12 και το φολικό οξύ: Οι βιταμίνες αυτές είναι σημαντικές για τη μείωση των επιπέδων της ομοκυστεΐνης, ενός αμινοξέος που, όταν βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα, μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο καρδιακών παθήσεων. Η ομοκυστεΐνη προκαλεί φλεγμονές στα τοιχώματα των αγγείων. Έμμεσα, μπορεί να βοηθήσουν στη βελτίωση της καρδιαγγειακής υγείας, αν και η άμεση επίδραση στη χοληστερόλη είναι περιορισμένη. Επομένως παρόλο που δεν επηρεάζουν άμεσα τα επίπεδα της χοληστερόλης, είναι απαραίτητα για την πρόληψη από καρδιαγγειακά νοσήματα σε ασθενείς με υπερχοληστερολαιμία.
- Βιταμίνη C: Συμμετέχει στο σχηματισμό του κολλαγόνου και την σωστή επιδιόρθωση των βλαβών στα τοιχώματα των αγγείων, πριν προλάβει να προσκολληθεί εκεί η χοληστερόλη και να δημιουργήσει αθηρωματικές πλάκες.
- Πολυκοζανόλη: Ένα συμπλήρωμα που προέρχεται από ζαχαροκάλαμο ή κερί μέλισσας. Η πολυκοζανόλη ή policosanol είναι ένα φυτικό παράγωγο με υπολιπιδαιμική δράση. Μειώνει την ολική και την «κακή» LDL χοληστερόλη και προστατεύει τα αγγεία.
Η διατροφή πλούσια σε βιταμίνες και τα κατάλληλα συμπληρώματα μπορεί να παίξουν υποστηρικτικό ρόλο στη διαχείριση της χοληστερίνης. Ωστόσο, για να υπάρξει σημαντική επίδραση στα επίπεδα της χοληστερίνης, οι βιταμίνες πρέπει να συνδυάζονται με υγιεινή διατροφή, τακτική άσκηση και, όταν είναι απαραίτητο, φαρμακευτική αγωγή, πάντα υπό την καθοδήγηση ενός επαγγελματία υγείας.
ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΡΟΥΜΕΛΙΩΤΗ
ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΣ
BSc Φαρμακευτικής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
